PROGRAM MAŁY MISTRZ

DIAGNOZA, CELE, ZAŁOŻENIA 

1.      DIAGNOZA

Główną ideą Projektu jest zachęcenie uczniów klas I-III szkół podstawowych do zdobywania nowych umiejętności ruchowych oraz podnoszenia sprawności fizycznej, kształtowania odpowiednich nawyków i postaw, w tym zwłaszcza dotyczących zdrowego stylu życia, a także podniesienie atrakcyjności zajęć, wzmocnienie roli nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej  i wychowania fizycznego.

Istnieje realna potrzeba metodycznego i organizacyjnego wzmocnienia zajęć wychowania fizycznego            w klasach I – III szkół podstawowych. W ponad 90% szkół, zajęcia WF w klasach I – III prowadzone są przez nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej dysponujących niewystarczającą wiedzą w zakresie kształtowania aktywności fizycznej.

Wg badań prowadzonych przez m.in. B.Woynarowską oraz autorów programu Sprawny Dolnoślązaczek tylko część szkół wyższych prowadzących studia na kierunku edukacja wczesnoszkolna uwzględnia metodykę wychowania fizycznego w swoich planach i programach nauczania. Przedmiot  ten realizowany jest przez ok. 30 godzin przeznaczonych w większości na zajęcia teoretyczne. Wielu z ankietowanych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej stwierdza, że nie jest odpowiednio przygotowanych do prowadzenia lekcji wychowania fizycznego i deklaruje chęć dokształcania się na studiach podyplomowych i innych typach szkoleń. 

Także w programach studiów na Akademiach Wychowania Fizycznego i uczelniach kształcących na kierunkach wychowanie fizyczne niewiele jest godzin przeznaczonych na zdobycie umiejętności pracy            z małym dzieckiem. Do rzadkości należą także obowiązkowe praktyki studentów tych kierunków odbywane w klasach I – III szkół podstawowych.

Badania prowadzone w latach 2002/2003 przez W. Pańczyka w 48 wylosowanych szkołach województw podkarpackiego i lubelskiego wykazały, że:

·         Zajęcia wychowania fizycznego prowadzone są przez nauczycielki edukacji wczesnoszkolnej w 60% szkół w miastach i 100% na wsi

·         Powszechny jest brak dostępu dzieli klas I-III do sal gimnastycznych, nawet gdy one są

·         Zajęcia wychowania fizycznego w tych klasach to w większości „epizody ruchowe” w pomieszczeniach zamkniętych

·         Rzadkie jest wychodzenie w plener na zajęcia wf, wiele zajęć przeznaczonych na ruch zamienia się na inne.

·          80% dzieci nie ćwiczyło na powietrzu; 89% boi się ćwiczeń terenowych („zimno, mokro, można się spocić i zabrudzić”)

Z obserwacji organizatorów programu Sprawny Dolnoślązaczek wynika, że sytuacja opisana wyżej nie zmieniła się w ostatnich latach.

Niewystarczające warunki bazowo sprzętowe szkół, niewystarczająca wiedza i umiejętności nauczycieli uczących w klasach I – III, słaba wiedza rodziców na temat zdrowia i dobrodziejstw płynących z aktywności fizycznej powodują niedostateczną ofertę dla dzieci ze strony szkoły i rodziny. A to przecież w okresie wczesnoszkolnym, tak zwanym „złotym wieku szkolnym”, dzieci z dużą łatwością zdobywają nowe wiadomości i umiejętności, w tym także z zakresu wychowania fizycznego i sportu. Najczęściej w wieku 6 – 10 lat objawiają się talenty sportowe, a wrodzona, biologiczna skłonność do ruchu sprzyja wdrażaniu do treningu i do podejmowania bardziej systematycznego wysiłku.

Nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej i współpracujący z nimi nauczyciele wychowania fizycznego zostaną zachęceni do udziału w programie, którego realizacja zaspokaja w dużej części zadania, które postawiono przed szkołami podstawowymi w związku z wprowadzaniem nowej podstawy programowej.

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi w ramach edukacji wczesnoszkolnej w obszarze aktywności fizycznej przewidziano zajęcia WF w wymiarze 3 godzin tygodniowo oraz określono podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych /Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. Dz. U. 2012 poz. 977/.

W podstawie programowej zapisany został cel główny: „Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, etycznym, fizycznym i estetycznym. Ważne jest również takie wychowanie, aby dziecko w miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą”.

Treści nauczania i umiejętności zawarte w podstawie programowej, jakie powinien opanować uczeń kończący I etap edukacji wczesnoszkolnej obejmują w zakresie:

1) sprawności fizycznej: marszobiegi trwające co najmniej 15 minut; wykonanie próby siły mięśni brzucha oraz gibkości kręgosłupa,

2) treningu zdrowotnego: przyjmowanie prawidłowych pozycji do ćwiczeń i wykonanie przewrotu w przód; wykonywanie skoków jednonóż, obunóż, przez przeszkody, przez skakankę; wykonywanie ćwiczeń równoważnych z przyborami i na przyrządzie,

3) sportów całego życia i wypoczynku: umiejętności związane z piłką: rzuty, chwyty, kozłowanie, odbijanie, prowadzenie piłki; udział w grach, zabawach, grach terenowych, zawodach sportowych, respektowanie reguł gry i przepisów sędziowania; właściwe zachowanie się w sytuacjach zwycięstwa i porażki,

4) bezpieczeństwa i higieny osobistej: stosowanie koniecznych dla zdrowia zabiegów higienicznych; dbałość o czystość odzieży; przestrzeganie zasad bezpieczeństwa w trakcie zajęć ruchowych; wybieranie bezpiecznego miejsca do zabaw i gier; wiedza, do kogo zwrócić się o pomoc w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia.

W uwagach podstawy programowej o realizacji zadań szkoły na I etapie edukacyjnym,
w punkcie dotyczącym aktywności  fizycznej zaleca się, aby zajęcia z dziećmi prowadzone były na boisku,     w ogrodzie, w sali gimnastycznej itp. Czas przeznaczony na ten zakres kształcenia ma być przeznaczony na rozwijanie sprawności fizycznej i ruchowej uczniów.

Program wychodzi również naprzeciw Stanowisku uczestników VIII Sejmiku Szkolnej Kultury Fizycznej, które jest m.in. apelem do władz państwowych o podjęcie działań nad rozwiązaniem ważnych dla edukacji zdrowotnej, wychowania fizycznego i sportu szkolnego problemów jak np.

1. Zapewnienie uczniom na wszystkich etapach szkolnej edukacji udziału w lekcjach wychowania fizycznego prowadzonych przez nauczycieli ze specjalistycznym przygotowaniem metodycznym i merytorycznym. Największy niepokój budzi jakość wychowania fizycznego na pierwszym etapie edukacji. Należy pilnie podjąć działania zapewniające adekwatne kompetencje zawodowe prowadzącym zajęcia z dziećmi w tym ważnym okresie rozwojowym.

2. Podjęcie w trybie pilnym działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących nowej podstawy programowej wychowania fizycznego, uwzględniających szczególnie pomoc nauczycielom                                w opracowywaniu szkolnych programów wychowania fizycznego.

4. Warunkiem skutecznego przeprowadzenia reformy programowej jest utworzenie i dobre funkcjonowanie systemu doradztwa metodycznego, zapewniające wszystkim nauczycielom wychowania fizycznego możliwość bieżącej aktualizacji wiedzy oraz doskonalenia umiejętności warsztatowych.

5. Stworzenie nauczycielom wychowania fizycznego możliwości zdobywania kwalifikacji instruktorskich          i trenerskich w interesujących dzieci i młodzież formach aktywności rekreacyjnej i sportowej, oraz zdobywania kwalifikacji dotyczących realizacji edukacji zdrowotnej, które mogą być ważnym czynnikiem wpływającym na atrakcyjność oferty programowej wychowania fizycznego i sportu szkolnego.

6. Poprzez system finansowego wsparcia, umożliwić nauczycielom wychowania fizycznego udział w warsztatach i konferencjach metodycznych oraz wakacyjnych kursach dla nauczycieli organizowanych       w kraju i za granicą.

8. Niezwykle ważnym zadaniem, które powinno być wsparte przez władze oświatowe i sportowe jest utworzenie Internetowego Forum Dobrych Praktyk, którego celem będzie upowszechnienie funkcjonujących lokalnie przykładów nowatorskich rozwiązań metodycznych i organizacyjnych  w obszarze wychowania fizycznego i sportu szkolnego. Pozwoli to na opracowanie Katalogu Dobrych Praktyk w Szkolnej Kulturze Fizycznej.”

Proponowany program Mały Mistrz, który bazuje na opracowanym i realizowanym od 4 lat przez Dolnośląski Szkolny Związek Sportowy we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego  programie „Sprawny Dolnoślązaczek”, w pełni odpowiada celom i treściom nowej podstawy programowej.

2.      CELE

Głównymi celami stawianymi przed programem Mały Mistrz są:

1.      poprawa stanu zdrowia sprawności fizycznej i umiejętności ruchowych uczniów klas I-III;

2.      wsparcie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i wychowania fizycznego w zaplanowaniu                     i przeprowadzeniu ciekawych zajęć wychowania fizycznego i edukacji zdrowotnej;

3.      promowanie nowych, atrakcyjnych form zajęć ruchowych  zgodnych z nową podstawą programową;

4.      monitorowanie stanu zdrowia, rozwoju fizycznego i sprawności fizycznej uczniów klas
I-III szkół podstawowych;

5.      określenie preferencji w wyborze aktywności fizycznej uczniów;

6.      zachęcenie uczniów do podejmowania nowych form aktywności fizycznej

3.      ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

Projekt skierowany jest do dzieci z klas I - III szkół podstawowych w Polsce.

Ideą programu „Mały Mistrz” jest propagowanie aktywnej postawy zdobywania odznak sportowych potwierdzających zdobycie poszczególnych sprawności.

Program obejmuje sześć zasadniczych bloków sportów z możliwością poszerzania o pokrewne dziedziny, np. gimnastyk – tancerz, czy też saneczkarz – narciarz – łyżwiarz. W każdym bloku uczeń ma szansę opanowania określonych umiejętności i wiadomości, za które nagradzany jest odpowiednią odznaką.

Poszczególne bloki (sporty) przedstawione są w układzie czasowym zgodnym z rokiem szkolnym i dostosowane między innymi do warunków atmosferycznych, co w niczym nie ogranicza inwencji nauczycieli w realizacji programu według własnej koncepcji związanej z możliwościami danej placówki oświatowej.

Zaproponowane sprawności mogą być prowadzone przez nauczyciela w ciągu trzech lat nauki  w klasach I – III, z tym, że z każdym rokiem zwiększają się wymagania, którym powinno sprostać dziecko. Nauczyciel może w kolejnych latach zmieniać niektóre sprawności i np. w I klasie w ramach sprawności Piłkarz realizować zajęcia piłki nożnej, a w następnych latach np. koszykówki czy siatkówki.

Proponowane sporty i przykładowe umiejętności do opanowania przez uczniów w ciągu trzech lat:

  Rowerzysta – Turysta ( wrzesień – październik):

o       umiejętność jazdy na rowerze; znajomość zasad bezpiecznego poruszania się
na rowerze; znajomość (w podstawowym zakresie) przepisów i znaków drogowych oraz zasad bezpieczeństwa na drogach;

o       w klasie III uproszczony test na kartę rowerową,

o       udział w wycieczkach turystycznych w obrębie miasta i okolicy oraz udział
w programowych wycieczkach turystycznych;

o       wykonanie mini-kronik;

o       bezpieczeństwo na trasach turystycznych.

 Piłkarz – Nożny/ Ręczny/ Koszykarz/ Siatkarz ( październik – grudzień):

o       opanowanie podstawowych umiejętności gry w piłkę nożną, ręczną, koszykówkę, siatkówkę; udział w grach i zabawach przygotowujących do „gry właściwej” oraz rozwijanie umiejętności współdziałania w zespole;

o       podstawowe wiadomości z zakresu przepisów sędziowania i organizacji zabaw i gier sportowych.

 Saneczkarz – Narciarz – Łyżwiarz ( styczeń – luty):

W zależności od możliwości oraz tradycji:

o       jazda na sankach z górki i po terenie płaskim, zabawy ze współćwiczącymi;

o       spacer na nartach biegowych połączony z lepieniem różnych form ze śniegu oraz mini zawody na nartach biegowych;

o       podstawowe umiejętności jazdy na nartach zjazdowych po wyznaczonej trasie, mini zawody z pokonywaniem przeszkód;

o       jazda na łyżwach – elementy „Błękitnej sztafety” i „Złotego krążka” (patrz Kalendarz Imprez SZS);

o       wiedza z zakresu bezpieczeństwa zajęć na śniegu i lodzie oraz zasadach hartowania organizmu.

  Gimnastyk – Tancerz ( luty – marzec):

o       nabycie podstawowych umiejętności zgodnie z założeniami podstawy programowej;

o       „trzymaj się prosto” – ćwiczenia korekcyjne i wiedza o prawidłowej postawie ciała;

o       zapoznanie się z podstawowymi przyborami i przyrządami gimnastycznymi;

o       opanowanie prostych form tanecznych – tańców ludowych, „turniejowych” lub młodzieżowych oraz elementów rytmiki.

 Lekkoatleta ( kwiecień – maj):

o       nabycie umiejętności związanych z biegami, skokami i rzutami spójnych z podstawą programową WF dla klas I – III,

o       udział w szkolnych zawodach lekkoatletycznych,

o       zasady bezpieczeństwa podczas zajęć i zawodów na stadionach i w terenie.

 Pływak – Wodniak ( czerwiec lub działania całoroczne):

o       podstawy nauki pływania; udział w szkolnych zawodach pływackich;

o       w miarę możliwości zapoznanie z kajakami, żaglówkami, z windsurfingiem;

o       zasady bezpieczeństwa w wodzie i na akwenach wodnych,

o       higiena kąpieli na pływalniach krytych i otwartych,

o       ekologia – racjonalne gospodarowanie wodą.

Przewidujemy, że oprócz umiejętności „ bazowych „ zaproponowanych przez autorów zostaną wprowadzone także nowe sporty, które zastąpią niemożliwe do zdobycia w danej szkole i klasie umiejętności lub będą dla nich alternatywą związaną z tradycjami szkoły, umiejętnościami nauczycieli lub innymi czynnikami. Już teraz w Podręczniku dla nauczycieli realizujących program Mały Mistrz zaproponowano nowe sprawności: tenisista, rolkarz, badmintonista, miłośnik hulajnogi. Liczmy, że lista ta będzie m.in. dzięki aktywności nauczycieli stale się powiększać

Wskazanym i pożądanym z uwagi na atrakcyjność ćwiczeń, zabaw i gier z piłkami wydaje się wykorzystanie piłek „edubal” przy realizacji wielu sprawności i dodatkowym wykorzystaniu tego środka dydaktycznego przy organizacji zajęć zintegrowanych z innymi przedmiotami: językiem polskim, matematyką, nauką języków obcych.

W związku z planowanym zatrudnieniem nauczyciela wf do prowadzenia wspólnie
z nauczycielem edukacji wczesnoszkolnej jednej godziny zajęć tygodniowo, istnieje konieczność zapewnienia przynajmniej na tę jedną godzinę otwartego lub zamkniętego obiektu sportowego dla każdej klasy. Zajęcia te nauczyciel wychowania fizycznego mógłby prowadzić jako asystent nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, a ich podstawowym celem byłoby przygotowanie dzieci do zdobywania poszczególnych sprawności, przeprowadzanie sprawdzianów i wspólna nauka obydwu nauczycieli prowadzania ciekawej lekcji wychowania fizyczneg 

Nauczyciel i szkoła przystępujący do programu Mały Mistrz deklarują realizację cyklu zajęć  i sprawdzianów dla dzieci, które zapoznają je z nowymi formami aktywności fizycznej. Poprzez ciągłość trwania Projektu w klasach I – III zaistnieje możliwość zbadania progresji umiejętności każdego dziecka. Bardzo ważnym elementem jest również pokazanie zintegrowania zajęć aktywności fizycznej z innymi umiejętnościami zapisanymi w obecnej podstawie programowej nauczania w klasach I – III. Nauczyciel otrzymuje dużą autonomię   w realizacji programu. Może np. w przypadku niemożliwości realizacji którejś ze sprawności zastąpić ją inną. Nauczyciel może także w przypadku zrealizowania sprawności, zastąpić w drugim roku inną z zaproponowanych lub własną. Zasadą jednak powinno być, że uczeń przez 3 lata zdobywa wiedzę  i sprawność w danej dyscyplinie poprawiając swoje osiągnięcia 

Program zakłada cykl szkoleń dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i wychowania fizycznego zapoznających ich z nowoczesną wiedzą na temat wychowania fizycznego i zdrowotnego.

Program tworzy możliwość udziału w nim rodziców, którzy włączą się w cykl przygotowań dzieci do zdobywania poszczególnych umiejętności i  prób zaliczeniowych, a także będą informowani przez nauczycieli na bieżąco o stanie sprawności dziecka i postępach, jakie ma ono w poszczególnych umiejętnościach podczas planowanych w ramach programu „wywiadówek z kultury fizycznej”.